Năm 1998, sau những thành công và kinh nghiệm từ các sân chơi cho học sinh như Bảy sắc cầu vồng, VTV trăn trở tìm một loại hình chương trình mới cho khán giả trẻ. Có cùng mong muốn được đóng góp cho xã hội, đặc biệt cho giới trẻ, Công ty điện tử LG của Hàn Quốc lúc đó đã hợp tác với Đài Truyền hình Việt Nam. Tập đoàn LG trên toàn cầu đã tổ chức các chương trình truyền hình tương tự tại 6 nước trên thế giới và đều gặt hái những thành công vang dội. Cuối năm 1998, chương trình đã bắt đầu thông báo tuyển sinh người chơi trên sóng VTV3.

Tháng 3 năm 1999, sau các chuyến đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm tại Hàn Quốc và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tuyển chọn người chơi, ghi hình..., chương trình Đường lên đỉnh Olympia được phát sóng lần đầu tiên vào ngày 21 tháng 3 năm 1999 trên VTV3.

Được sự quan tâm đặc biệt của Đài Truyền hình Việt Nam và nhờ nỗ lực không ngừng của ê-kíp chương trình, cùng với sự hỗ trợ nhiệt tình của nhà tài trợ LG, nay là THACO, chương trình được khán giả cả nước đón nhận nồng nhiệt. Những gương mặt học sinh xuất sắc, những câu trả lời thông minh, hóc búa, những giây phút đăng quang trên đỉnh cao kiến thức, các vị cố vấn, đạo diễn, MC… để lại nhiều ấn tượng đẹp trong lòng khán giả. Chương trình thành công cũng nhờ vào sự cổ vũ của các bạn học sinh đến trường quay và luôn theo dõi chương trình qua màn ảnh nhỏ.

Tên gọi

Chương trình lấy tên Đường lên đỉnh Olympia với ý tưởng là 1 cuộc đua leo núi bằng kiến thức dành cho các thí sinh mà người lên đỉnh núi đầu tiên sẽ giành được vòng nguyệt quế. Có nhiều học giả cho rằng nếu cho đó là đỉnh núi để leo lên thì tựa phải là Đường lên đỉnh Olympus. Olympus là 1 dãy núi có đỉnh cao nhất Hy Lạp với độ cao 2.917m so với mực nước biển, nằm giữa 2 miền Macedonia và Thessaly thuộc phía Bắc Hy Lạp, còn Olympia chỉ là 1 đại hội thể thao, và là tên 1 thành phố thuộc tiểu bang Washington, Mỹ.

Nhà báo Tạ Bích Loan, một trong những người đầu tiên xây dựng nên chương trình, giải thích rằng: "...Trong cảm hứng về việc tạo ra 1 đỉnh núi trong ước mơ, trong tưởng tượng, một đỉnh núi mang tính biểu tượng thì cái tên cũng mang tính biểu tượng..."[1] Như vậy đỉnh Olympia thực chất là 1 đỉnh núi mang tính tượng trưng, nó tồn tại trong trí tưởng tượng và cả trong cuộc thi này.[1]

Do hầu hết các quán quân sau khi học xong đều chọn định cư tại Úc, chủ yếu là theo học tại Đại học Kỹ thuật Swinburne[2] nên cuộc thi còn bị gán ghép các biệt danh không chính thức và có phần phản cảm như "Đường lên đỉnh Australia"[3] hay "Tuyển chọn nhân tài cho nước Úc"[4], "Tìm kiếm tài năng nước Úc"[5]...

Nhạc hiệu

Ca khúc chủ đề

Chương trình sử dụng bài nhạc Đường lên đỉnh núi do nhạc sĩ Hoàng Vân soạn nhạc và viết lời. Bài hát đã được sử dụng xuyên suốt 21 năm tổ chức chương trình Đường lên đỉnh Olympia, và có nhiều bản phối khí khác nhau được thực hiện trong 21 năm qua.

Âm thanh trong chương trình

Để thể hiện tính hiện đại của format Olympia Việt Nam và bắt kịp với các gameshow khác trên VTV3, bộ âm thanh của chương trình (bao gồm nhạc nền câu hỏi, nhạc tính giờ, tín hiệu đúng/sai...) của chương trình do nhạc sĩ Lưu Hà An sáng tác, biên soạn và hoà âm phối khí (kể từ năm thứ 7) thay thế cho bộ âm thanh cũ của 6 năm về trước. Không giống như 6 năm đầu, kể từ năm thứ 7, nhạc hiệu Olympia được phát đi trong suốt chương trình để tạo thêm tính hồi hộp cho thí sinh khi tham gia chương trình. Sau mỗi 1 năm của cuộc thi, nhạc nền được chính nhạc sĩ Lưu Hà An thay đổi cho phù hợp với luật chơi mới của năm kế tiếp. Từ năm thứ 11 đến nay, nhạc nền hầu như ít thay đổi. Cũng kể từ năm thứ 11, nhạc hiệu mở đầu chương trình cũng được nhạc sĩ Lưu Hà An làm mới và đồng bộ với các âm thanh của chương trình. Các giai điệu này đều được lấy cảm hứng từ ca khúc chủ đề của chương trình.